نفوذ داعش به خلیج فارس؛ اثبات ناکارآمدی سازوکارهای امنیتی شورای همکاری

گروه تروریستی داعش که در عراق و سوریه نتوانست خلافت اسلامی ادعایی خود را حفظ کند بار دیگر  برای جذب نیرو و منابع مالی توسعه فعالیت‌های تروریستی خود را در دستور کار قرار داده است.

در حالی که طی سالیان اخیر افغانستان و کشورهای آسیای میانه در صدر فهرست فعالیت‌های داعش قرار داشته اند اما این گروه ترویستی همچنان در مناطق مختلف جهان از شرق آسیا تا آفریقا (عمدتاً در نیجریه و جنوب شرقی نیجر و چاد) هسته‌های فعالی برای انجام اقدامات تروریستی بر پا کرده است.

در این میان اگرچه رد پای تحرکات داعش در حاشیه جنوبی خلیج فارس متشکل از 6 کشور عضو شورای همکاری کمتر از سایر نقاط به چشم خورده است اما تهدیدات امنیتی ناشی از فعالیت‌های سازمان یافته و غیرسازمان یافته گروه‌های تروریستی یکی از دغدغه‌های اصلی تأمین امنیت ملی در این کشورها می‌باشد.

پررنگ‌ترین منطقه نفوذ داعش به حوزه امنیتی خلیج فارس در سالهای گذشته شبه جزیره عربستان و به طور مشخص بخش‌های از سرزمین یمن همانند استان‌های ابین و شبوه بوده است که این گروهک ترویستی موفق شده بود تا به واسطه خلا امنیتی ناشی از بحران داخلی و تهاجم خارجی به این کشور برای خود جای پایی در این مناطق پیدا کند. 

با این حال عملیات تروریستی اخیر داعش در عمان، به طور جدی زنگ خطر را درباره امکان تکرار مجدد این نوع عملیات در این منطقه جغرافیایی به صدا درآورد.

تأیید رد پای داعش در حادثه عمان

در شب عاشورا (25 تیر) موکب عزاداران حسینی (ع) در مسقط، پایتخت عمان هدف حمله مسلحانه تروریستی قرار گرفت. در جریان انجام این اقدام تروریستی بی‌سابقه در عمان، پلیس مسقط با انتشار بیانیه‌ای شمار شهدا را 9 نفر اعلام کرد.

طبق گفته بازماندگان حمله تروریستی به مسجد شیعیان در عمان، افراد مهاجم مسلح درحالی که به سوی مردم شلیک می‌کردند این عبارات را فریاد می‌زدند «این پایان کار شما است، ای کافرها!». مردم همچنین ‌گفتند که تروریست‌ها روی پشت بام ساختمان مجاور مسجد ایستاده بودند و از نورافکن آنجا برای مشاهده اهداف خود در حیاط پایین استفاده می‌کردند.

داعش مسئولیت این حمله را برعهده گرفت و اعلام کرد که سه نفر از اعضای این گروه این حمله را انجام داده‌اند. در بیانیه داعش آمده بود: «مبارزان به سوی شیعیان آتش گشودند و سپس با نیروهای عمانی که به محل رسیدند درگیر شدند و درگیری‌ها تا صبح روز چهارشنبه ادامه داشت».

 داعش که بارها اجتماعات و موکب های شیعیان را در کشورهایی مانند پاکستان، عراق و افغانستان هدف قرار می دهد، در تبلیغات خود شیعیان شیعه را توصیف و به دشمنی با شیعیان تأکید کرده تا از این طریق به جذب نیرو از میان حامیان تفکرات تکفیری بپردازد.

اینکه تروریستها در حمله مسقط از فاصله دور تیراندازی می‌کردند بیانگر این است که عاملان این جنایات انتحاری نبوده و سعی داشتند قربانیان بیشتری را بگیرند، هر چند در این هدف هم موفقیت چندانی به دست نیاوردند.

هر چند در ابتدا برخی گمانه‌زنی‌ها حاکی از این بود که تروریستها احتمالا تبعه پاکستان هستند اما عمران علی، سفیر پاکستان در عمان تاکید کرد که اطلاعات موثقی دارد مبنی بر این‌که مهاجمان پاکستانی نبوده‌اند.

طبق بیانیه پلیس عمان، سه فرد مسلح در این حادثه برادران عمانی بوده‌اند و در نهایت توسط نیروهای امنیتی کشته شده‌اند و طبق تحقیقات تحت تاثیر افکار گمراه کننده بوده‌اند. بیانیه پلیس نیز با سخنان شاندار بخاری، شاهد عینی و بازمانده این حمله تروریسی مطابقت دارد. او که اهل پاکستان و سرپرست تیمی از داوطلبان مسجد است و برای یک شرکت تبلیغاتی در مسقط کار می‌کند به روزنامه «نشنال» امارات گفت تک تیراندازی که به آن‌ها شلیک می‌کرد، با صدای بلند به زبان عربی فصیح سخن می‌گفت و نه زبان کسی که عربی را یاد گرفته باشد.  

ناامن کردن عمان باثبات

حمله داعش به مراسم عزاداری شیعیان عمان درحالی انجام شد که این شیخ نشین خلیج فارس همواره به عنوان یک کشور باثبات و امن در منطقه به شمار می‌رفت. نفوذ به قلب عمان از این منظر قابل توجه است که داعشی‌ها سعی دارند اینگونه القا کنند که حتی توانایی نفوذ در امن‌ترین کشور منطقه را هم دارند.

معن البیاری، سردبیر روزنامه «العربی الجدید»، در مقاله‌ای با عنوان «داعش در مسقط» وقوع این حادثه را هشداری بسیار نگران کننده می‌داند، زیرا مشخصا در کشور پادشاهی عمان رخ داده است؛ یعنی کشوری که پیروان مذهب اباضیه‌ و اهل سنت در مساجد یکسان نماز می‌خوانند و هیچ خبری از هر نوع تنش یا کشمکش فرقه‌ای در آن نبوده است. البیاری همچنین معتقد است:«این حادثه ما را به سمت تجدیدنظر درخصوص اخباری سوق می‌دهد که درباره تضعیف این گروه تروریستی ترویج داده می‌شود».

آرون زلین، کارشناس ارشد موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، درگفتگو با شبکه «المانیتور» گفت:«از جمعیت 5 میلیونی عمان، حدود 45 درصد سنی، 45 درصد اباضی و حدود 5 درصد شیعه هستند. این توازن جمعیتی یکی از دلایلی است که داعش در این کشور فعال نبوده است، زیرا با جمعیت زیاد اباضی، افراد کمتری وجود دارد که افراط گرایان بتوانند آنها را جذب کنند».

اباضیه یکی از مذاهب اسلام است که از جریان خوارج نشأت گرفته ‌است. این فرقه از کهن‌ترین مذاهب اسلامی و تنها گروه باقی‌مانده از خوارج است. نام این مکتب از نام عبدالله بن اباض تمیمی، نخستین پیشوای آن گرفته شده است.

اباضیه هم از تسنن و هم از تشیع جداست هرچند از نظر شمار پیروان در مقایسه با سنیان و شیعیان گروه کوچکی به حساب می‌آید، اما از نظر تاریخی جریانی بسیار مهم است. امروزه اباضیان بیشتر در شمال و شرق آفریقا و عمان سکونت دارند. عمان تنها کشور مسلمانی است که کیش اباضیه در آن مذهب اکثریت است، پادشاه آن نیز این مذهب را دارد.

تلاش داعش برای بقا

داعش با این اقدام تروریستی در قلب عمان که برای اولین بار انجام شد، سعی دارد نشان دهد که با وجود از دست دادن قدرت اصلی خود در عراق و سوریه همچنان زنده است و توان حمله به مناطق مختلف را دارد.

حمله به مسجد شیعیان در مسقط ادامه حملات داعش علیه شیعیان است و این گروه تروریستی در حال افزایش گستره عملیات خود به صورت تدریجی است، چرا که بعد از انجام حملاتی در افغانستان و پاکستان حملاتی را در ایران و روسیه انجام داد و اکنون این تهدید به منطقه خلیج فارس نیز در حال افزایش است.

مایلز بی. کاگینز، سرهنگ بازنشسته ارتش که به عنوان سخنگوی ارتش تحت رهبری ایالات متحده خدمت می کرد، به شبکه ای بی سی نیوز، گفت:«داعش باید به این نوع حملات ادامه دهد تا به پیروان خود نشان دهد که روی دیدگاه آخرالزمانی خود برای ایجاد یک خلافت بلندمدت کار می‌کنند».

حمله بی‌سابقه داعش به عمان در زمانی انجام شد که این کشور در بحبوحه جنگ غزه، یکی از مدافعان اصلی مردم فلسطین بود و رهبران سیاسی و مذهبی مسقط مواضع تندی را علیه رژیم صهیونیستی اتخاذ کرده‌اند.

یکی از این افراد احمد الخلیلی، مفتی عمان بود که بیش از رهبران مذهبی عرب زبان از مردم غزه حمایت کرده و بارها خواستار اتحاد جهان اسلام علیه رژیم صهیونیستی و تحریم اقتصادی این رژیم شده است. الخلیفی خواستار ارسال تسلیحات به مبارزان فلسطینی شده تا بتوانند سرزمین خود را از دست اشغالگران آزاد کنند، از اینرو، این احتمال وجود دارد که نفوذ تروریستهای داعش به عمان، بخشی از پروژه صهیونیست‌ها برای ضربه زدن به امنیت عمان باشد.

ناکارآمدی پیمان‌های امنیتی شورای همکاری

اگر عناصر داعش به عمان نفوذ کرده‌اند، بعید نیست فردا نوبت قطر، کویت، امارات و عربستان باشد که طعم تلخ تروریسم را بچشند. 

کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با اینکه سالانه میلیاردها دلار برای مسئله امنیت هزینه می‌کنند و سازوکارهای امنیتی مختلفی در چارچوب این شورا دارند اما ناکارآمدی این سازوکارها در بزنگاه‌های دشوار باها اثبات شده است.

شیوخ عرب علاوه‌بر تشکیل نیروی «سپر جزیره» که بازوی نظامی شورای همکاری به شمار می‌رود، یک نیروی مشترک پلیس به نام «پلیس تعاونی خلیج» (GCC-POL) را تشکیل داده‌اند، نیرویی که به گفته شیوخ عرب «مشابه با پلیس بین‌الملل (اینترپل)» اما در محدوده کشورهای عضو این شورا عمل خواهد کرد. این نیروی پلیس قرار است همکاری کشورهای عرب خلیج فارس علیه تروریسم را بهبود بخشیده، با قاچاق مواد مخدر، پول‌شویی و جرم‌های سایبری نیز مقابله کند. با وجود این نیروهای ضد تروریستی و پیمانهای امنیتی، اما این شیخ‌نشین‌ها‌ در مقابله با تهدیدات احتمالی ناکارآمد بوده‌اند و حتی از کسب اطلاعاتی که نشان دهد احتمال تهدیدات تروریستی وجود دارد هم ناتوان هستند. از این رو بازنگری در ائتلاف‌های امنیتی مسئله ای است که دیر یا زود کشورهای حاشیه خلیج فارس باید به آن توجه نشان دهند.

 ایران به عنوان مهمترین همسایه سهیم در حوزه جغرافیایی خلیج فارس با کشورهای عضو شورای همکاری، در یک دهه گذشته تجارب زیادی را در مقابله با گروه‌های تروریستی در سوریه و عراق کسب کرده است که می‌تواند در خنثی‌سازی این تهدیدات در کشورهای منطقه کمک زیادی کند.

از بین رفتن خطر بزرگ خلافت خودخوانده داعش از سر منطقه، به لطف کمک‌های ایران و مجاهدت‌های سردار سرافراز اسلام حاج قاسم سلیمانی و سایر نیروهای مدافع حرم در جبهه مقاومت بود که با درایت خود اجازه ندادند تا تروریستها منطقه را به آشوب بکشند. ایران همچنین با کمک به رفع محاصره قطر در ماجرای بحران سال 2019 در شورای همکاری خلیج فارس نقش ثبات‌آفرین خود در منطقه و آمادگی ایفای یک شریک امنیتی قابل اعتماد و اتکا را برای کشورهای عضو شورای همکاری به اثبات رسانده بود.

 امنیت و ثبات خلیج فارس، به نفع همه کشورهای منطقه است و ازاین رو اولین و کارآزموده ترین آلترناتیو برای پر کردن حفره‌های امنیتی کشورهای عضو شورای همکاری بویژه در بحث مبارزه با تروریسم جمهوری اسلامی ایران می‌باشد. موضوعی که در گفتگوی تلفنی سرپرست وزارت خارجه ایران با همتای عمانی پس از حادثه تروریستی مورد تأکید طرفین قرار گرفت.